Ahlat Mezarlığı

  

Ahlat ilçesinde bulunan ve dünyanın en büyük İslam Mezarlığı olan Selçuklu Mezarlığı'nda yapılan kazı çalışmaları sırasında ilk kez bir kümbet bulundu.

Kazı çalışmalarının başkanlığını yapan Gazi Üniversitesi Mimarlık ve Mühendislik Fakültesi Mühendislik Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Nakış Karamağaralı, 100 kişilik ekibinin kazı çalışmaları sırasında hiç tahmin etmedikleri bir kümbetin ortaya çıktığını söyledi. Karamağaralı, ilçede 1965-1967 yıllarından bugüne kadar aralıklarla kazı çalışmalarının yapıldığını belirterek, "2007 yılı kazı çalışmalarında bizim için en önemli olan şey sekizgen kümbetin bulunmasıdır. Tamamı toprak altındaydı, bir tepe olarak görünüyordu ve sadece duvarlarının izlerini görüyorduk. Açmaya başladığımızda buranın da birçok alan gibi bir akıt olacağını düşündük. Fakat açılmaya başlandığında hem ekizgenin büyüklüğünü hem de sanduka parçalarını gördük. Bir de buranın kubbesine ait olduğunu düşündüğümüz, yuvarlak bir kilit taşı bulduk.

Ortaya çıkmaya başladığında dört tane yazılı lahit ve sonradan eklendiği düşünülen tuğla mezar belirdi. Beden duvarlarına ve kubbenin üzerindeki külaha ait taşlar şimdilik kenarda duruyor. Bunların önce konservasyon, sonra da restorasyonda kullanılması söz konusu. Biz biliyoruz ki kümbetler halktan kişilere ait değil, önemli şahıslara ait olarak yapılıyor. Yöneticiler, emirler, hükümdarlardan birine ait olması muhtemeldir. Sandukalar okunmadığı için kime ait olduğu henüz net değil. Ama sanıyoruz ki önemli bir zata ait olduğu ortaya çıkacaktır. Bir de altında çok alçak, alıştığımız örneklerin dışında bir mumyalık katı var. Bu mumyalık katında da sadece bir iskelete rastlandı.

Kümbetin sekizgen planı var ve köşeleri bir çeşit nişle vurgulanmış. Aslında tümünü ne yazık ki göremiyoruz. Sandukalar okunduktan sonra dönem olarak konuşmak daha uygun olacaktır. Ama yazı üslubuna yani kulfi yazı ve sülüs yazının da aynı zamanda kullanılmasına bakarak Moğol dönemine ait olduğunu düşünüyoruz" dedi.

Kümbet içerisinde bulunan küçük mezar taşı üstündeki muhteşem bezemelerin de ilgi çekici olduğunu belirten Karamağaralı, mezar taşlarında bu bezemeyi ilk kez gördüğünü ifade etti. Karamağaralı, "Ahlat'ta yapılan yaklaşık 40 yıllık kazı çalışmaları itibarı ile Meydanlık Mezarlığı içerisinde böyle bir buluntudan haberdar değildik, bir kümbet ile karışılacağımızı bilmiyorduk. Bu bakımdan çok ilginç ve bizim için güzel bir sürpriz oldu. Çünkü Selçuklu Mezarlığı'nda ilk defa, daha doğrusu Ahlat'ta ilk defa kazı çalışmalarında bir kümbet bulmuş olduk.

Selçuklu Mezarlığı'nda bulunan sekizgen kümbet içerisinde ortaya çıkan 4 adet sanduka tipi mezar ve daha sonradan eklenen bir tuğla mezar var. Ahlat'ta çok fazla kümbet var. Selçuklu Mezarlığı'nda 30 civarında akıt var. Ancak bu alanda bir kümbetin var olması çok ilginç. Başka olup olmadığını bilmiyoruz. Şimdi röleve çalışmaları yapılıyor. Planı kesitleri çizildikten sonra hemen neşredilecek ve restorasyon projesi gündeme gelecek. Umarım çok gecikmeden restorasyonuna da geçilebilir" şeklinde konuştu.

Selçuklu Mezarlığı, 210 bin metrekarelik düz bir alanı kaplayan, 11. ve 12. yüzyıldan kalan dünyanın en büyük İslam mezarlığı ve en büyük açık hava müzelerinden biri olma özelliğini taşıyor. Mezarlıkta şu ana kadar tespit edilen ve her biri şaheser olan 8 bin adet tarihi mezar taşı bulunuyor.